İBS nedir?
Bu yazıda İBS’nin ne olduğu, İBS semptomları, İBS tanısının nasıl koyulduğu ve İBS tedavisi gibi başlıklara yer verilecektir.
İrritabl bağırsak sendromu gerçekte kişinin bağırsaklarında gözle görülür bir problem olmadığı halde bağırsaklarının işleyişinde problem olmasıdır. Genellikle kendisini ishal, kabızlık, dönüşümlü ishal-kabızlık, aşırı gaz gibi problemlerle gösterir. Semptomlar çoğunlukla tetikleyici bir gıdanın tüketilmesi veya anksiyete/stres gibi durumlarla kendisini göstermeye başlar.
İrritabl bağırsak sendromu (huzursuz bağırsak) fonksiyonel bir bozukluktur. Bu da aslında kişinin sindirim sisteminde gözle görülür herhangi bir hasar veya hastalık olmamasına rağmen olması gerektiği gibi işlememesi anlamına gelmektedir. Bunun yerine, sorun beyin ve bağırsağın arasındaki iletişimde ve bozulmuş bağırsak florasında yatar.
Kadınlarda İBS görülme oranı erkeklere göre 2 kat fazladır, ayrıca genç yetişkinlerde 50 yaşın üzerindeki kişilere göre daha yaygındır.
İBS genelde gastroenterologlara yapılan muayene başvurularının en yaygın nedenidir.
İBS Neden olur?
İrritabl bağırsak sendromu gelişmesinin altında yatan mekanizma henüz tam olarak anlaşılamamıştır. Birkaç faktörün İBS gelişmesine neden olduğu düşünülmektedir:
- Ailede İBS öyküsü olması
- Travmatik bir çocukluk veya travma öyküsü olması
- Sindirim sistemi hattında aşırı hassasiyet olması
- Bazı besinlere karşı intolerans göstermek
- Bağırsaklarda meydana gelen bazı değişiklikler: aşırı bakteri çoğalması, inflamasyon, enfeksiyon, zehirlenme, bağırsak geçirgenliği gibi
- Anksiyete/depresyon öyküsü
- Devamlı strese maruz kalınan bir yaşam
Bu faktörlerin bir veya birkaçı İBS’li kişilerde görülebilir. Semptomlar her zaman aynı nedenle tetiklenmez, çeşitli nedenlerden dolayı semptom gelişebilir. Bu nedenler genel olarak:
- Yüksek seviyede stres
- Anksiyete
- İntolerans olan bir besinin tüketilmesi
- Kafein
diye sıralanabilir. İBS’nin herkeste parmak izi gibi farklı olabileceği unutulmamalıdır, her birey için tetikleyici durum ve yiyecekler farklıdır.
İBS Semptomları Nelerdir?
İBS semptomları kişiden kişiye değişkenlik gösterir. Aynı zamanda semptomların türü ve şiddeti de zaman zaman farklılık gösterebilmektedir. Örneğin ilk başta ishal atağı ile semptomları başlayan bir kişi zamanla daha çok kabızlık tarafına kayabilir veya başlangıçta hiç yaşamadığı bir semptomu zamanla yaşamaya başlayabilir.
En sık görülen İBS semptomları karın ağrısı ile birlikte seyreden kabızlık, ishal veya kabızlık ve ishal arasında gidip gelen bir döngüdür. Buradaki karın ağrısı genelde kramp olarak tasvir edilir, oldukça şiddetli olabilir ve tuvalete çıkmak bu ağrının hafiflemesini sağlayabilir.
Diğer önemli İBS semptomları:
- Gaz ve şişkinlik
- Hazımsızlık/dispepsi
- Reflü/mide yanması
- Geğirme
- Sürekli doluluk hissi
- Mide bulantısı ve kusma
İBS ağrıları çok şiddetli olabilir ve kişinin yaşam kalitesini ciddi seviyede etkileyebilir. Araştırmalar İBS’li kişilerin iş ve okul yaşamında başkalarına göre daha fazla devamsızlık yaptıklarını, sağlıkları için daha yüksek harcamalar yapmak zorunda kaldıklarını ve çok daha sık doktor ziyareti yaptıklarını belirtmiştir.
İBS Tanısı Nasıl Koyulur?
İBS tanısı genellikle doktorunuzun muayene esnasında sizden sağlık öykünüzü ve şikayetlerinizi dinlemesi ile başlar. Doktorunuz bu kısımda size tanı için ayırıcı olan bazı sorular sorabilir ve fiziksel olarak sizi muayene edebilir.
Semptomlarınıza ve tıbbi öykünüze göre doktorunuz daha ileri tetkikler ve testler isteyebilir fakat İBS için özel bir test yoktur. Bu testlerin amacı kolon kanseri, çölyak, inflamatuvar bağırsak hastalıkları (örn. Crohn’s, ülseratif kolit, mikroskobik kolit) gibi diğer hastalıkların olup olmadığını anlamaktır. Bu tetkiklerin içerisinde:
-Kan tahlilleri, CRP düzeyleri
-Dışkı testleri (fekal calprotectin düzeyleri vb için)
-Endoskopi ve kolonoskopi
-Nefes testi (genellikle devlet sağlık kuruluşlarında bulunmaz)
gibi farklı yöntemler bulunabilir. Doktorunuz bu testlerden birini veya birkaçını gerekli bulabilir fakat gittiğiniz kuruluşun çapına göre testlerin niteliğinin değişebileceğini unutmayın. Örneğin, küçük bir ilçe devlet hastanesinde büyük bir araştırma hastanesi veya özel hastaneye göre daha az test yöntemi bulunacaktır.
İBS’in bir dışlama kriteri olduğunun ve testlerde doğrudan görünmeyeceğinin altını çizmek gerekir. Yani doktorunuz önce sizi bahsettiğim diğer organik bağırsak hastalıkları bakımından tarayacak, tıbbi geçmişinizi ve şu anki durumunuzu baz alarak tanı koyacaktır.
Yalnızca bir hekimin (tıp doktorunun) İBS tanısı koyabileceğini unutmayın.
İBS semptomları diğer ciddi bağırsak hastalıklarının semptomları ile çok benzer olduğundan tarama yaptırmadan kendi kendinize İBS tanısı koymamak oldukça önemlidir.
Doktorunuz tanı koyarken Roma IV kriterlerinden faydalanabilir:
İrritabl Bağırsak Sendromu için Roma IV Kriterleri:
-Şikayetler en az 6 ay önce başlamış olmalı
-Son 3 ayda haftada en az 1 gün tekrarlayan karın ağrısı olmalı
Bu durumlara aşağıdaki bulgulardan en az 2 tanesi eşlik etmelidir:
-Dışkılama ile rahatlama
-Tuvalete çıkma sıklığında değişiklik
-Dışkı tipinde (kıvamında, görünüşünde vb) değişiklik
Alarm semptomları denilen bazı semptomlar ise durumun İBS değil farklı bir rahatsızlık olduğunu düşündürebilir:
-Kişinin 50 yaşın üzerinde olması
-Dışkıda kan
-Ailede kolon kanseri öyküsü
-Geceleri uykudan uyandıran, titreme ve terleme ile birlikte seyreden semptomlar
-Nedensiz kilo kaybı
En doğru tanı için her zaman doktorunuz ile görüşmeniz gerekir. Doktorunuzla enerjiniz uymadıysa veya yeterince ilgilenilmediğini hissediyorsanız yeni bir doktor araştırmaktan çekinmeyin.
İBS Tedavisi:
İBS’in şu anda kökten iyileştiren kesin bir tedavisi bulunmamaktadır, fakat bu bu konuda yapabileceğimiz hiçbir şey olmadığı anlamına gelmez. Tedavi semptomların mümkün olduğu kadar azaltılmasına ve yaşam kalitesinin arttırılmasına odaklanmaktadır.
İBS için en gerçekçi tedavi kişiye özel olarak planlanmış iyi analiz edilmiş bir diyet ve yaşam tarzı değişikliği planıdır. Bazı kişilerde yine kendisine özel olarak seçilmiş ilaçlar ve gıda takviyeleri de oldukça iyi sonuç verebilir.
İBS çok yönlü bir problem olduğu için çözümü de bütüncül olarak ele alınmalıdır. Semptomların tedavisi 4 ana başlık altında toplanmıştır:
-Diyet
-Psikoterapi
-İlaç tedavisi
-Mikrobiyal tedaviler
Bu başlıklar altındaki bazı müdahaleler:
- Lif takviyeleri
- Laksatifler
- Düşük FODMAP diyeti
- Bilişsel davranışçı terapi
- Probiyotikler
- Kabızlık & ishal karşıtı ilaçlar, bağırsak düzenleyiciler
- Antispazmotikler
- Antidepresan tedavisi
- Akupunktur gibi alternatif tedaviler
Son dönemlerde fekal mikrobiyata transplantasyonu gibi alternatif tedavi yöntemleri ilgi çekmeye ve üzerine çalışılmaya başlanmış ve erken çalışmalar umut vadedici görülmüştür. Bu yöntem sağlıklı bir donörden alınan bağırsak bakterilerinin İBS’li kişiye nakledilmesi ile gerçekleştirilmektedir. Yüksek maliyetleri, tüm tedaviler gibi herkeste işe yaramaması ve uzun vadeli etkilerinin henüz bilinmemesi sebebiyle hala araştırılmaya devam edilmektedir.
Başarılı bir ibs tedavisi için bu tedavi yöntemlerinin kişiye özgü belirlenmesi gerekir. Özellikle probiyotikler ve diyet en çok bilinçsizce denenen fakat kendi içinde çok geniş yöntemlerdir. Tamamen kişiye özel planlanmadıkları sürece zaman ve para kaybına neden olacaklardır. Diyetisyen olmamdan dolayı bu sayfada İBS diyet terapileri ve probiyotikler çokça ele alınacaktır 🙂